sexta-feira, 3 de dezembro de 2010

Governu Aumenta Orsamentu atu Konsolida ka Hametin Igualdade entre Jenerus ka entre Feto no Mane

Díli, 3 Novembru 2009

Hanesan parte husi prioridades nasionais ba 2010, Governu hasa’e besik dobru ka dala rua orsamentu Sekretaria ba Promosaun Igualdade, hodi promove direitus no oportunidades feto Timór-Leste tomak nian.

Governu Xanana Gusmão mak Governu ida ne’ebé uluk liuhotu estabelese no finansia ka tau osan ba Sekretaria Estadu ida ne’ebé dedika liu nia knaar ba autonomizasaun papél feto sira nian iha sosiedade Timór laran.

Iha loron 4 Junhu 2008 Konselhu Ministrus aprova tiha ona Dekretu-Lei n.º 16/2008, hodi estabelese estrutura orgânika SEPI nian no harí SEPI nu’udár ajênsia legál i órgaun Governu Sentrál nian ida

SEPI hakerek ka halo ona planu ba tinan lima oin mai (2010 to’o 2015) hanesan parte ne’ebé responsável ba defeza, elaborasaun no implementasaun polítikas vitais, ba fiskalizasaun dokumentus lejislativus esensiais kona-ba protesaun feto nian, no mós ba kriasaun programas foun iha Governu no iha sosiedade sivíl ho intuitu ka hanoin atu eduka ema kona-ba kestoens ne’ebé relasiona ho jénerus iha ditritus 13 iha Timór-Leste laran tomak.

Iha loron 8 Marsu 2008 Governu, Parlamentu Nasionál, Sosiedade Sivíl no Igrejas sira hotu asina ona deklarasaun konjunta ka hamutuk ida ne’ebé temi naran “Kompromisu Dili nian”, lori defende igualdade jênerus no autonomizasaun ba feto sira; signifika katak Nasaun ne’e halo avansu ka hakat boot ida tán ba oin.

Realizasaun ka knaar boot ida hotu ne’ebé halo ona mak elaborasaun Lei kona-ba Violênsia Doméstika, ne’ebé Konselhu Ministrus aprova iha 19 Agostu 2009 no oras ne’e diskuti daudaun iha Parlamentu Nasionál. SEPI kontribui maka’as tebes ba prosesu integrasaun kona-ba perspetiva jêneru iha Kódigu Penál, liu-liu kona-ba artigu ne’ebé define Violênsia Doméstika hanesan krime, nune’e mós iha Kódigu Sivíl, iha parte ne’ebé relasiona ho asesu ba terras no propriedades ka rai no rikusoin seluk.

Orsamentu ba tinan 2010 inklui mós afetasaun atu SEPI bele fó tulun ho osan ba distritus 13, hodi hala’o organizasaun no selebrasaun Loron Internasionál Feto nian (8 Marsu), Loron Internasionál Feto Rurál nian (15 Outubru) no Loron Nasionál Feto nian (3 Novembru). Eventus hirak ne’e hanesan oportunidades atu sensibiliza ka halo komunidades sira hatene kona-ba direitus feto tomak nian, no mós informa sira kona-ba polítikas Governu nian ho nia impaktu pozitivu ba ema hotu nia moris, feto ka mane.

Hahú husi tinan 2008, ba primeira vez ka dahuluk, Governu Xanana Gusmão, tau osan hodi tulun grupus ki’ik-oan feto nian sira ne’ebé hato’o propostas atu hala’o kriasaun no dezenvolvimentu atividades ekonómikas. Grupus feto nian hamutuk limanulu resin-lima mak hetan benefísius husi inisiativa ida ne’e. Iha loron 15 Outubru 2008 no 2009, ne’ebé monu lós iha Loron Internasionál Feto Rurál nian, konsege organiza Feira (FIAR) hodi foti-aas feto zonas rurais ka sira ne’ebé moris dook husi sidade sira nia knaar, no hatudu sira nia kapasidade atu kontribui ba dezenvolvimentu ekonómiku Paíz ne’e nian.

SEPI asina mós ona Memorandu Entendimentu ida ne’ebé kriativu no inovadór ho TVTL (Televizaun Timór-Leste nian) tu utiliza televizaun no meius komunikasaun sosiál ne’ebé iha hodi promove igualdade entre jênerus liuhusi programas oioin, inklui kompetisaun kozinha rurál katak taru te’in hahán tuir ema rurál nian.

Sekretáriu Estadu Ágio Pereira haklaken nune’e “Iha ita nia Nasaun ne’ebé foin sai husi konflitu ne’e, ita hasoru obstákulus ka difikuldades sosiais i psikolójikus oioin ne’ebé tenke supera ka hakat-liu, i ita nia devér hanesan Governu, maka atu halo lei no tulun direitus ne’ebé fundamentais liu.”

“Ida ne’ebé importante liu mak igualdade entre jênerus, ba ita nia oan-feto, ita nia feton no ba ita nia fén sira hotu. Nu’udár Governu ita buka garante alterasaun atitudes i komportamentus katak muda hahalok no lala’ok hodi nune’e bele asegura igualdade entre jênerus ba jerasoens feto nian tomak iha futuru; garante ba sira igualdade atu hetan oportunidades no protesaun. Ne’e mak direitus ne’ebé konsagra ona iha Konstituisaun. Tenke kongratula SEPI ba servisu ne’ebé nia hala’o ona no ba servisu seluk tan ne’ebé nia halo ona planu ba tinan 2010, ho objetivu atu autonomiza, eduka, defende no halo ema respeita valores inerentes Nasaun Demokrátika ida nian.”

Deklarasaun Porta-vóz IV Governu Konstitusional iha 3 Novembru 2009
Sekretáriu Estadu Konselhu Ministrus no Porta-vòz Ofisiál Governu Timór-Leste nian

Sem comentários:

Enviar um comentário

counter for blogger
FETO-ALOLA FETO-ONU REDE-FETO FETO-EDUCA SAI-FETO FETO-JOVEM FETO-TIMOR FETO-LINKS